شناخت دقیق و جامع از ماهیت هر مسئله‌ای، از مهم‌ترین امور مربوط به آن قلمداد می‌شود تا به واسطه این شناخت، قضاوت و تصمیم در مورد آن امر بهتر صورت پذیرد. این امر در ارتباط با مسئله بیداری اسلامی به دلیل وجود تحلیل‌های متعدد و بعضاً متضاد از آن ( نظیر عربی، آمریکایی و یا اسلامی بودن ماهیت آن) اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند، لذا در این متن به ماهیت‌شناسی این جریان از منظر رهبر انقلاب پرداخته شده است. این ماهیت‌شناسی به واسطه بررسی سه ساحت پیش‌زمینه‌ها، عنصر میدان‌دار و عوامل معارض و مزاحم با این جریان بررسی شده است.
