هدف روحانیت از ورود به عرصه سیاسی در دوران پهلوی، مقابله با استبداد و حفظ استقلال کشور بوده است. امام خمینی& و آیت‌الله گلپایگانی& اقدامات فرهنگی رژیم پهلوی در اسلام‌زدایی را مـورد انتقاد قرار دادند و بر این اعتقاد بـودند کـه رژیـم با جلوگیری از آزادی‌های سیاسی در فکر حذف روحانیت می‌باشد. ایشان ضمن موافقت با اصلاحات، نحوه اجرای آن را غیرمنطبق با شرایط کشور می‌دانستند و به‌ویژه امام خمینی& اقدامات شاه را نوعی افساد قلمداد می‌کرد کـه کـشور را به‌سوی استبداد، عقب‌ماندگی و وابستگی به سرمایه‌داری جهانی سوق می‌دهد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که عـلی‌رغم بـرخی اخـتلاف نظرها، برابر اسناد ساواک هم‌گرایی معناداری در هدف و عمل میان رهبری حضرت امام و آیت‌الله گلپایگانی در رابطه با قیام 15 خرداد وجود داشته است. پژوهش حاضر تلاش دارد با اتکای بر یافته‌های اسناد و مطالعات کتابخانه‌ای به تبیین مکانیزم‌های تاثیرگذاری امام خمینی& و آیت‌الله گلپایگانی& در قیام پانزده خرداد 1342 بپردازد.
