نفوذ گسترده اندیشه‌های سکولار و الحادی به جهان اسلام در قالب ایدئولوژی‌های مختلف، در فهم اندیشه‌های سنتی و دینی تأثیر بسزایی داشته و چالش‌های بزرگی را در برابر آنها ایجاد کرده است. تکثر جریان‌های فکری نیز نشان می‌دهد که مناسبات دو مقوله اسلام و توسعه، تأثیر بسزایی در نوع صورت‌بندی آنها داشته است. جریان‌های تمدن‌گرای سکولار و غرب‌گرای عرب، سلفیت تکفیری، تمدن‌گرای اسلامی و اصول‌گرای اسلامی، از جریان‌های شاخص جهان عرب به‌شمار می‌روند که جریان سکولار به‌دلیل در اختیار داشتن ابزارهای رسانه‌ای توانسته است تاحدودی بر ادبیات و گفتمان دیگر جریان‌ها تأثیرگذار باشد. سکولارها در پی دست‌یابی به دموکراسی شبه‌لیبرال و یا نظام سیاسی غیردینی‌اند و در این زمینه از حمایت‌های داخلی و خارجی بهره‌مندند. اسلام‌گراها نیز یا خواهان احیاء خلافت اسلامی و یا دموکراسی ملهم از دین می‌باشند. اما به‌دلیل اقدامات سلفی‌های تکفیری، با اتهاماتی سخت مواجه‌اند. تحولات آینده، نشانگر مبارزات جدی‌تر این دو جریان خواهد بود.